Odejście od schematów przypłaciła zdrowiem i wykluczeniem ze społeczności. Spragniona wiedzy i pełna wdzięku, najsłynniejsza “leśna poetka” z romskiego taboru – poznajcie Papuszę!
Papusza (wł. Bronisława Wajs, “papusza” to po romsku… lalka) to polska poetka romskiego pochodzenia. Pomimo trudnego dzieciństwa (ojciec zmarł na Syberii, gdy miała 5 lat), trudności w dostępie do edukacji oraz obyczajowych rygorów nie zrezygnowała ze swojego celu stając się pierwszą Romką, która zapisała swoje wiersze. W twórczości Papuszy pojawia się tęsknota za utraconym światem wędrujących taborów i przywiązanie do natury:
“W lesie wyrosłam jak złoty krzak, w cygańskim namiocie zrodzona, do borowika podobna. Jak własne serce kocham ogień. Wiatry wielkie i małe wykołysały Cyganeczkę i w świat pognały ją daleko...”.
Poetka stała się sławna dzięki odkrywcy jej talentu, Jerzemu Ficowskiemu jednak sukces ściągnął na nią nieszczęście. Po ukazaniu się książki Ficowskiego “Cyganie polscy” Papusza została oskarżona o zdradę tajemnic plemiennych. Ficowski wspominał: “Ich (Romów przyp. red.) życie składało się z pilnie strzeżonych przed obcymi tajemnic obyczaju i z poczucia wielowiekowej krzywdy, którą odpłacali niechęcią do otoczenia”.
Papusza źle zniosła odrzucenie przez społeczność, cierpiała z powodu choroby psychicznej oraz ubóstwa, ale nie oceniała źle decyzji Ficowskiego, który pozostał jej przyjacielem. Bronisława Wajs należała do Związku Literatów Polskich, a jej wiersze były tłumaczone na wiele języków. Poetka zmarła 8 lutego 1987 roku.
Tekst powstał z okazji Międzynarodowego Dnia Romów obchodzonego 8 kwietnia. Oby nigdy nie powtarzała się sytuacja, by ktoś był wykluczany lub dyskryminowany ze względu na “odejście od schematów”!
